Programa
PROGRAMA OROKORRA
2019/09/18ko dokumentua
PDFa deskargatu, 2,8Mb
Azken eguneratzea: 2019/09/17
EITB Kosmos eta p4k.dipc.org webgunean ekitaldiak zuzenean 
| 09/30 Astelehena | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Goiza | |||||||
| Arratsaldea | |||||||
18:00 - 18:30 |
INAUGURAZIOA Iñigo URKULLU Markel OLANO Eneko GOIA Pedro Miguel ETXENIKE Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
||||||
18:30 - 19:50 |
HITZALDI NAGUSIAK Dame Jocelyn BELL BURNELL Serge HAROCHE Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
||||||
20:00 - 20:20 |
EHUorkestra Sinfonikoa Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
||||||
| Egun Osoa | |||||||
08:30 - 20:30 |
CREATIVIUM UPV/EHU, Carlos Santamaria Zentroa, Donostia |
||||||
09:00 - 18:00 |
ZIENTZIA ESKOLA CFM eta UPV/EHU Ignacio Mª Barriola, Donostia |
||||||
| Beste Hirietan | |||||||
| 10/01 Asteartea | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Goiza | |||||||
| Arratsaldea | |||||||
17:30 - 19:30 |
HITZALDI NAGUSIAK Juan Ignacio CIRAC Albert FERT Barry BARISH Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
||||||
19:30 - 20:30 |
IKERBASQUE SARIAK Maia GARCIA VERGNIORY Aitziber LÓPEZ-CORTAJARENA Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
||||||
| Egun Osoa | |||||||
08:30 - 20:30 |
CREATIVIUM UPV/EHU, Carlos Santamaria Zentroa, Donostia |
||||||
09:00 - 18:00 |
ZIENTZIA ESKOLA CFM eta UPV/EHU Ignacio Mª Barriola, Donostia |
||||||
| Beste Hirietan | |||||||
10:00 - 11:30 |
PASSION FOR WOLFRAMIUM Dudley HERSCHBACH Maria VALLET-REGÍ Pedro Miguel ETXENIKE Real Seminario, Bergara |
||||||
| 10/04 Ostirala | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Goiza | |||||||
| Arratsaldea | |||||||
17:30 - 19:30 |
HITZALDI NAGUSIA Maria VALLET-REGÍ Christophe ROSSEL Jean-Pierre SAUVAGE Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
||||||
19:30 - 20:30 |
NAUKAS PASSION Ambrosio LICEAGA, Joaquín SEVILLA, Deborah GARCÍA BELLO, Almudena M. CASTRO eta Natalia RUIZ ZELMANOVITCH + Manolo GONZÁLEZ Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
||||||
| Egun Osoa | |||||||
08:30 - 20:30 |
CREATIVIUM UPV/EHU, Carlos Santamaria Zentroa, Donostia |
||||||
09:00 - 18:00 |
ZIENTZIA ESKOLA CFM eta UPV/EHU Ignacio Mª Barriola, Donostia |
||||||
| Beste Hirietan | |||||||
10:00 - 13:30 |
TOPAKETAK ALBERT FERT María MARTINON-TORRES Christophe ROSSEL Guggenheim museoa, Bilbo |
||||||
19:00 - 20:30 |
HITZALDI NAGUSIA Pamela DIGGLE Jean-Marie LEHN Baluarte, Iruñea |
||||||
| 10/05 Larunbata | |
|---|---|
| Goiza | |
10:00 - 13:00 |
PASSION TXIKI Ana GALARRAGA Club Aretoa Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
| Arratsaldea | |
17:30 - 18:30 |
NAUKAS PASSION BEREZIA Xurxo MARIÑO Oswaldo DIGÓN Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
18:30 - 19:50 |
HITZALDI NAGUSIA Pamela DIGGLE Dudley HERSCHBACH Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
19:50 - 20:10 |
AMAIERA Victoria Eugenia Antzokia, Donostia |
| Egun Osoa | |
09:00 - 14:00 |
CREATIVIUM UPV/EHU, Carlos Santamaria Zentroa, Donostia |
| Beste Hirietan | |
Egitarau osoa
Hitzaldiaren hizkuntza:
Euskera EU, Español ES, English EN
| 09/30 Astelehena |
| Arratsaldea |
| 17:15 |
| 18:00 - 18:30 |
Inaugurazioa
|
| 18:00 |
Irekiera Ekitaldia Iñigo URKULLU Eusko Jaurlaritzako Lehendakaria Eneko GOIA Donostiako Alkatea Markel OLANO Gipuzkoako Ahaldun Nagusia Pedro Miguel ETXENIKE UPV/EHUko Katedraduna eta DIPCko Presidentea |
| 18:30 - 19:50 |
Hitzaldi Nagusiak
|
| 18:30 |
Dame Jocelyn BELL BURNELL Astrofisika, Oxford University, Erresuma Batua
Duela ehun urte, Lehen Mundu Gerra amaitzean hain justu, Albert Einsteinen Erlatibitate Orokorraren Teoriak bere lehenengo konfirmazio esperimentala izan zuen, Arthur Stanley Eddington astronomo britainiarraren eskutik. Eguzki eklipse batean egin zituen behaketa batzuen bidez izan zen. Eddingtonek Einsteinen eskuizkribua jaso zuen, idatziak etsaien lerroa igaro ondoren, eta, alemaniar fisikariarentzat zorionez, idatziak zioena ulertu eta haren garrantziaz jabetu zen munduko pertsona bakarrenetarikoa izan zen. Eddington komunikatzaile aparta ere izan zen, eta bera arduratu zen nagusiki Einsteinen lana herrialde ingeles hiztunetan ezagutarazteaz.
Einstein, Eddington eta eklipse horren historia kontatuko du, zer aurkitu zuen eta nola erantzun zuen munduak. |
| 19:10 |
Serge HAROCHE Fisika, Collège de France, Frantzia
Albiste faltsuek eta gertakizun “alternatiboek” hedabideak eta sare sozialak inbaditzen dituzten garaiotan, zientzia mehatxupean dago. Eta, hala eta guztiz ere, soilik zientziak konpon ditzake gizadiaren arazo larriak. Horregatik, inoiz baino garrantzitsuagoa da iritzi publikoa sentsibilizatzea egia zientifikoaren mendez mendeko eraikuntzaren inguruan, behaketen, saiakuntzen eta eredu teorikoen etengabeko truke baten bidez. Jakin-nahiak bultzatzen du oinarrizko ikerketa, eta ikerketa horren aurkikuntzetatik sortzen diren gailuek aukera ematen diete zientzialariei naturaren legeetan sakontzeko. Batzuetan, kontzeptu dominanteen berrikuspen drastikoak dakartza horrek. Jakintzaren eta egiaren amaigabeko bilaketa horretan, batzuetan zientzialariek albo batera utzi behar dituzte beren ilusioak eta aurreiritziak, eta onartu behar dute Izadiak men egiten diela gure intuizio komunarekin bat ez datozen legeei. Hezkuntzak, lehen hezkuntzatik unibertsitatera, ikasleak trebatu behar ditu gai izan daitezen ulertzeko nola egiten duen aurrera zientziak pentsamendu arrazionalaren eta zalantza kritikoaren bitartez. Soilik herritar informatu batek bereiz ditzake egia zientifikoak eta teoria konspiratorio arriskutsuak.
|
| 20:00 - 20:20 |
EHUorkestra sinfonikoa
|
| Egun Osoa |
| 08:30 - 20:30 |
Creativium
Argazki erakusketa |
| 09:00 - 18:00 |
Eskola Zientifikoa
|
| 10/01 Asteartea |
| Goiza |
| 10:00 - 11:30 |
Passion for Wolframium
|
| 10:00 |
Dudley HERSCHBACH Fisika-Kimika, Harvard University, Estatu Batuak EN |
| 10:00 |
Maria VALLET-REGí Biomaterial adimendunak, Universidad Complutense de Madrid (UCM)CIBER-BBN, Espainia ES |
| Arratsaldea |
| 17:30 - 19:30 |
Hitzaldi Nagusiak
|
| 17:30 |
Juan Ignacio CIRAC Fisika Teorikoa, Max Planck Institut für Quantenoptik, Garching, Alemania
Fisika Kuantikoak eta Informazioaren Zientziek espero zena baino gehiago irauli dute mundu modernoa. Lehenengoaren eginkizuna da mundu mikroskopikoa zehatz deskribatzea; bigarrena, aldiz, informazioa prozesatu eta transmititzeko erabiltzen ditugun teknologia modernoen oinarria da.
Garapen teknologikoaren ondorioz, esponentzialki handitzen ari da ordenagailuen kalkulu ahalmena, baita gure sareetan dabilen datu kantitatea ere. Dena dela, horrela izaten jarraituko du beti? Non daude mugak? Iragarpen guztien arabera, aurrerapen hauek ezin dute jarraitu mugagabeki, baldin eta ez bada gertatzen funtsezko aldaketa bat informazioa erabiltzeko moduan. Izan ere, gaur egun beste iraultza zientifiko eta teknologiko baten lekuko gara, non Informazioaren Zientziak eta Fisika Kuantikoa konbinatzen baitira informazioa kodetu, manipulatu eta transferitzeko modu berriak sortzeko, eta itxuraz konputazioaren eta komunikazioaren hesiak apurtuko ditu horrek. Hitzaldi honetan esplikatuko da nola funtzionatzen duten ordenagailu eta komunikazio sistema kuantiko hauek, zer eragin izan dezaketen gure gizartean eta zer aukera dauden horrelako tresnak eskura edukitzeko epe ertainera. |
| 18:10 |
Albert FERT Materia Kondensatuaren Fisika, Université Paris-Saclay, Frantzia
Azalduko dut nola oinarrizko fisikan eginiko urratsak eguneroko bizitzan erabiltzen ditugun informazioaren teknologia guztien sustraiak bihurtu diren.
Hasteko, mundu digitalaren sorrerari mesede ikaragarria egin zion disko gogorretan informazioa gordetzeko dentsitatea izugarri handitzeak (x 1000), fenomeno berri baten deskubrimenduaren ondoren: magnetoerresistentzia erraldoia (GMR) eta haren aplikazioa informazioaren irakurketa magnetikoan. Gainera, GMRek bultzada eman zien elektronika mota berri batean –espintronika izenekoa– eginiko oinarrizko ikerketei. STT-RAM osagai espintronikoen ekoizpen masiboa duela gutxi hasi da, eta espero da ordenagailu eta telefonoetan erabiltzen hastean modu esanguratsuan txikituko dela haien energia kontsumoa. Hain zuzen, “energia kontsumo apala” egungo desafio garrantzitsuenetako bat da informazioaren teknologien alorrean, batez ere kontuan hartzen badugu datu zentroen eta ordenagailuen egungo energia kontsumo eskerga. Hitzaldiaren azken zatian hizpide izango ditut ikerketan egin diren azken urratsak: 1) Kuasipartikula magnetiko batzuen deskubrimendua, skyrmions izenekoak,“biraketa nanobolak” informazioa tratatu eta gordetzeko; 2) Nanoosagaietan berriki eginiko urratsak, garunean inspiratuta konputaziorako neuronak eta sinapsiak imitatzen dituztenak. |
| 18:50 |
Barry BARISH Fisika eta Astrofisika, Caltech eta UC Riverside, Estatu Batuak
Gutako gehienok grabitateari buruz Isaac Newtonen eskutik ikasi genuen, 1687an argitaratu zuen "Universal Gravity" lanean. Ondoren, Albert Einsteinek grabitatearen teoria berri bat sartu zuen, "Erlatibitate Orokorraren Teoria", 1915ean. Zergatik? Hurrengo urtean, uhin grabitazionalen existentzia iragarri zuen, bere teoria berriaren ondorioz. Uhin grabitazionalen existentzia bilatu jardun zuten ehun urteak deskribatuko ditut, 100 urte geroago gure aurkikuntzara iristeko. Uhin grabitazionalek zientzia berri eta zirraragarri baterako ateak irekiko dituzte, gure unibertsoa aztertzeko modu guztiz berria baita.
|
| 19:30 - 20:30 |
Ikerbasque Sariak
|
| 19:30 |
Maia GARCIA VERGNIORY Materia Kondensatuaren Fisika, Ikerbasqueko ikerlaria DIPCn |
| 20:00 |
Aitziber LÓPEZ-CORTAJARENA Bionanoteknologia, Ikerbasque ikertzailea CIC biomaGUNEn
Proteinak bizitzako beharrezko molekulak dira. Hitzaldi hau nutrizio proteinetatik harago joango da.
Proteinak eraikitze blokeak eta bizirik dauden sistemen bizirautea bermatzen duten beharrezko molekula aktiboak dira. Adreilu molekular horien dibertsitate estruktural eta funtzionala ere aipatuko dugu. Proteinak armiarma sareek bezalako ezaugarriak dituzten materialak sortzeko gai diren moduan, gure egunerokotasunean beharrezkoak diren prozesu kimikoak katalizatzeko gai ere dira, eta terapia berrien muina direla esan dezakegu. Azkenik, eztabaidatuko dugu elementu berdinek oso forma eta funtzio ezberdineko proteinak nola sor ditzaketen misterioa, eta laborategietan proteinak “nahieran” sortzeko hasierako faseetan gaudela. Arreta jarriko diegu “Proteinen Kodeak” dituen aplikazioak ulertzeari, eta “Proteinen Ingeniaritza” bidezko bere erabilerari.
|
| Egun Osoa |
| 08:30 - 20:30 |
Creativium
Argazki erakusketa |
| 09:00 - 18:00 |
Eskola Zientifikoa
|
| 10/02 Asteazkena |
| Goiza |
| 10:00 - 13:30 |
Topaketak
|
| 10:00 |
| 10:30 |
| 10:45 |
Lehen zatia |
|
Dame Jocelyn BELL BURNELL Astrofisika, Oxford University, Erresuma Batua EN |
|
Jean-Pierre SAUVAGE Kimika, University of Strasbourg, Frantzia EN |
|
Juan Ignacio CIRAC Fisika Teorikoa, Max Planck Institut für Quantenoptik, Garching, Alemania ES |
| 11:30 |
| 12:00 |
Bigarren zatia |
| 13:30 |
Amaiera |
| 13:40 |
| Arratsaldea |
| 17:30 - 19:30 |
Hitzaldi Nagusia
|
| 17:30 |
María MARTINÓN-TORRES Paleoantropologia, CENIEH National Research Center of Human Evolution, Espainia
Hil egingo dela jakinez bizi den espezie bakarra gara. Gizakia, primate urtetsuena izan arren, altzifrearen itzal luzearen azpian bizi da. Bizirik irauteko senetik harago –animalia guztiek duten sena–, homo sapiens-a ahalegintzen da planeta honetan bere bizia luzatzen. Noiz ohartu ginen gure biziak muga bat duela Lurrean? Zer bilakaera izan du gizakiaren hilezkortasunaren aldeko borrokak azken milaka urteetan? Zer arma erabili ditu eta zer prezio ordaindu? Erregistro fosilak gizadiaren memoria gordetzen du, eta aukera ematen digu galdutako (edo ez) gudu baten balentriak berregiteko.
|
| 18:10 |
Sir John PENDRY Fotonika, Imperial College London, Erresuma Batua
Optika konbentzionalak gutxi gorabehera mikra bateko eskalan kontrolatzen du argia (argi ikusgarriaren uhin luzera, gutxi gorabehera). Nanozientziaren munduan argia kontrolatzeak beste konprimaketa bat eskatzen du, non eremu elektrikoak eta magnetikoak behatzen baititugu uhin luzeraren barnean. Kontzeptu berriak aprobetxatuz, argia nanometro karratu batetik behera konprimatzen duten gailuak diseinatu ditugu. Horrela, energia dentsitatea areagotzen da milioi bat aldiz, eta bide ematen dio horrek molekula sinple baten detekzioari eta argiaren argiarekiko kommutazioari: transistore optikoa. Azkenik, mintzagai hartuko dut errefrakzio negatiboa eta nola ahalbidetzen duen horrek lente bat sortzea, zeinaren erresoluzioa ez duen mugatuko argiaren uhin luzerak.
|
| 18:50 |
Ginés MORATA Genetika, Centro de Biología Molecular Severo Ochoa, Espainia |
| 19:30 - 20:30 |
Bertso Passion
Aurkezlea: Felix ZUBIA Mediku eta bertsolaria |
|
Amets ARZALLUS Bertsolaria EU |
|
Maialen LUJANBIO Bertsolaria EU |
|
Andoni EGAÑA Bertsolaria EU |
|
Iñaki MURUA Bertsolaria EU |
|
William FRIEDMAN Botanika, Harvard University, Estatu Batuak EN |
|
Dudley HERSCHBACH Fisika-Kimika, Harvard University, Estatu Batuak EN |
|
María MARTINÓN-TORRES Paleoantropologia, CENIEH National Research Center of Human Evolution, Espainia ES |
|
Jean-Pierre SAUVAGE Kimika, University of Strasbourg, Frantzia EN |
| Egun Osoa |
| 08:30 - 20:30 |
Creativium
Argazki erakusketa |
| 09:00 - 18:00 |
Eskola Zientifikoa
|
| 10/03 Osteguna |
| Goiza |
| 10:00 - 12:30 |
PhD Ikasle Formakuntza
|
| 10:00-11:00 |
Irakaslea ezagutu Dudley HERSCHBACH Fisika-Kimika, Harvard University, Estatu Batuak Sir John PENDRY Fotonika, Imperial College London, Erresuma Batua Maria VALLET-REGí Biomaterial adimendunak, Universidad Complutense de Madrid (UCM)CIBER-BBN, Espainia EN |
| 11:00-11:30 | EN |
| 11:30-12:30 |
Blog batean dibulgatzen César TOMÉ Euskampus Fundazioa EN |
| Arratsaldea |
| 17:30 - 19:30 |
Hitzaldi Nagusia
|
| 17:30 |
Nekane BALLUERKA Portaera Zientzien Metodologia, Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU)
Hitzaldi honetan Euskal Herria bezalako herri txiki batek zientziaren eremuan lortu duen maila ulertzen laguntzen diguten aurrekariak aztertzen dira. Horretarako, XVI. mendetik, hain zuzen, Oñatiko Unibertsitatearen sorreratik hasi eta XXI. mendera arte, hots, Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Euskal Sarea sortu zen arte, Euskal Herrian mende bakoitzean izan ditugun mugimendu intelektual, zientifiko, ekonomiko eta politiko nagusiak deskribatzen dira, bai eta une jakin batzuetan hartutako erabaki gakoak zehaztu ere. Halaber, ikerketa zientifiko eta garapen teknologikoaren eremuan Euskal Herriak gaur egun duen egoera deskribatzen da. Amaitzeko, bizitzen ari garen iraultza zientifiko-teknologikoaren inguruan eta etorkizunean ezagutzaren benetako gizarte bat garatzeko ildoen inguruan gizarte bezala eman beharko genituzkeen urratsei buruzko hausnarketa laburra egiten da.
|
| 18:10 |
William FRIEDMAN Botanika, Harvard University, Estatu Batuak
Charles Darwin da galdera ustez sinple honen begien bistako erantzuna. Dena dela, erregistroak arretaz irakurriz gero, ikus daiteke gutxi gorabehera 70 pertsonak argitaratu zituztela artikuluak eta baita liburu osoak ere eboluzioaren gaiari buruz Darwinek ezer argitaratu aurretik. 1748tik 1859ra (Darwinen Espezieen Jatorria argitaratu zen urtea), eboluzioaren aldeko ideiak sortu ziren, Europan eta Estatu Batuetan. Gaur egun ia guztiz ahaztuak dauden lehenengo pentsalari ebolutiboen artean, biologoak, geologoak, baratzezainak, medikuak, apaizak, ateoak, filosofoak, bigarren hezkuntzako irakasleak eta poetak zeuden. Friedman irakasleak aurkeztuko ditu Darwinen aurretik eboluzioaren aldeko ideiak defendatu zituzten pentsalarietako batzuk. Haien aurkikuntzak eta atribuzio zientifikoak aztertuko ditu. Zer esan nahi du “deskubritzea”-k edo zientzietan “ideia” bat izateak? Charles Darwin, hirurogeita hamaikagarren eboluzionista, munduaren ikuspegi ebolutiboa eman zigun pertsona izatearen aitortza historikoa bereganatu du.
|
| 18:50 |
Jean-Marie LEHN Kimika Supramolekularra, Université de Strasbourg, Frantzia
Unibertsoaren eboluzioak materia forma gero eta konplexuagoak sortu ditu autoantolakuntzaren bidez, partikuletatik hasi eta materia bizidun eta pentsatzaileraino. Autoantolakuntza prozesuaren bidez, urratsak egin dira bizitzarantz eta pentsamendurantz. Materia biziduna eta bizigabea, organismo bizidunak eta materialak, guzti-guztiak sortu dira bai molekuletatik bai molekulen arteko interakzioan eratutako unitate antolatuetatik. Kimikak zubi gisa balio du, eta argitu egiten ditu materia bizigabearen molekulen urratsak eta organismo bizidunak eta pentsalariak eratzen dituzten konplexutasun handiko sistema eta arkitektura molekularrenak. Kimikaren alorra da materia molekularraren egitura eta eraldaketa posible guztien unibertsoa, eta eraldaketa horien artetik, naturan egiazki gauzatzen direnak mundu bat besterik ez dira sortzeko zain dauden mundu guztien artean. Hitzaldian, zientziari buruzko gogoeta kontzeptual orokorrak aurkeztuko dira.
|
| 19:30 - 20:30 |
Naukas Passion
Aurkezlea: Javier PELÁEZ Naukas |
| 19:30 |
Javier ARMENTIA Iruñeko Planetarioa La vie en rose (berezko kolorea duen zientzia eta gizartea) ES |
| 19:40 |
José Miguel VIÑAS Munduko Meteorologia Erakundea Pinakotekak hodeiez daude beteak ES |
| 19:50 |
César TOMÉ Euskampus Fundazioa Eureka? Benetan? ES |
| 20:00 |
Helena MATUTE Deustuko Unibertsitatea Adimen kaltebera ES |
| 20:10 |
Ignacio LÓPEZ GOÑI Nafarroako Unibertsitatea Ming dinastiaren zopa horia ES |
| 20:20 |
Gemma del CAÑO Farmazian eta elikaduran aditua Poltsa nahi al duen! ES |
| Egun Osoa |
| 08:30 - 20:30 |
Creativium
Argazki erakusketa |
| 09:00 - 18:00 |
Eskola Zientifikoa
|
| Beste Hirietan |
| 19:00 - 20:30 |
Hitzaldi Nagusia
|
| 19:00 |
Jean-Pierre SAUVAGE Kimika, University of Strasbourg, Frantzia
Molekula familiei dagokienez, aipatzekoa da elkarri lotutako edo hariztatutako eraztunek –katenanoak eta rotaxanoak izenekoak, hurrenez hurren– osatzen duten familia garrantzitsua. Katenano sinpleenak (2-katenanoa) elkarri lotutako bi eraztun ditu. Rotaxanoak, aldiz, zati aziklikoek (ardatzak) hariztatutako eraztunek eratzen dituzte. Konposatu hauek rol garrantzitsua izan zuten “makina molekularrak” izenekoen sorreran. Alor horrek garapen ikusgarria izan du, maila nanometrikoko gailu molekularrei dagokienez edo motor biologikoen imitatzaile gisa. Biologian, proteina motorrak nonahikoak eta funtsezkoak dira bizitzaren oinarrizko prozesu ugaritan (ATPasa, motor birakari bat, bereziki ikusgarria da). Makina molekular artifizialen adibide asko rotaxano edo katenano sinple edo konplexuetan oinarritzen dira. Halaber, elkarri lotu gabeko eraztunen konposatuak ere erabili dira. Bereziki, Feringaren taldeak argiak eragindako motor birakari bat sortu du. Azkenik, hizpide izango dira ere ikerketa aktiboko alor honen aplikazio posibleak eta etorkizuneko garapenak.
|
| 19:40 |
Barry BARISH Fisika eta Astrofisika, Caltech eta UC Riverside, Estatu Batuak
Gutako gehienok grabitateari buruz Isaac Newtonen eskutik ikasi genuen, 1687an argitaratu zuen "Universal Gravity" lanean. Ondoren, Albert Einsteinek grabitatearen teoria berri bat sartu zuen, "Erlatibitate Orokorraren Teoria", 1915ean. Zergatik? Hurrengo urtean, uhin grabitazionalen existentzia iragarri zuen, bere teoria berriaren ondorioz. Uhin grabitazionalen existentzia bilatu jardun zuten ehun urteak deskribatuko ditut, 100 urte geroago gure aurkikuntzara iristeko. Uhin grabitazionalek zientzia berri eta zirraragarri baterako ateak irekiko dituzte, gure unibertsoa aztertzeko modu guztiz berria baita.
|
| 10/04 Ostirala |
| Goiza |
| 10:00 - 13:30 |
Topaketak
|
| 10:00 |
| 10:30 |
| 10:45 |
Lehen zatia |
|
Albert FERT Materia Kondensatuaren Fisika, Université Paris-Saclay, Frantzia EN |
|
María MARTINÓN-TORRES Paleoantropologia, CENIEH National Research Center of Human Evolution, Espainia ES |
|
Christophe ROSSEL Fisika, IBM Research- Zurich, Suitza EN |
| 11:30 |
| 12:00 |
Bigarren zatia |
| 13:30 |
Amaiera |
| 13:40 |
| Arratsaldea |
| 17:30 - 19:30 |
Hitzaldi Nagusiak
|
| 17:30 |
Maria VALLET-REGí Biomaterial adimendunak, Universidad Complutense de Madrid (UCM)CIBER-BBN, Espainia
Gure hezurrek hainbat gaixotasun izan ditzakete: minbizia, osteoporosia edo infekzioak. Hori horrela, badago arazo horiek konpontzen lagun dezakeen nanoagente bat: silize nanopartikula mesoporosoa!
Nanopartikula hauetan sar daitezke, prozedura kimikoen bidez, minbizidun zelulak suntsitzen dituzten tumoreen aurkako medikamentuak, osteoporosiaren aurkako biomolekulak edo infekzioak tratatzeko antibiotikoak. Eta haien karga behar baino lehenago atera ez dadin, nanoestalki adimendunak edo polimero jakin batzuen estaldurak erabiltzen dira. Estimuluen bidez, hala nola UV erradiazioa, beroa edo seinale magnetikoak, lor daiteke beren karga utz dezaten une egokian eta leku zehatz batean. Nanopartikula hauek benetako super-agenteak dira, moldakorrak, eta gai dira arazoak identifikatzeko eta irtenbideak emateko minbiziari, osteoporosiari eta infekzioei. Eta hori egin dezakete modu selektibo batean, soili-soilik eraginez arazoa duten lekuetan. |
| 18:10 |
Christophe ROSSEL Fisika, IBM Research- Zurich, Suitza
Galdera ireki garrantzitsu bat da ea makinek eta robotek gainditu egingo ote duten egunen batean giza adimena, prozesu neurrigabe batean, haien ikasteko eta auto-hobekuntzarako gaitasunari esker. Gaur egun, Adimen Artifizialean (AA), ikaskuntza automatikoan, sare neuronal artifizialetan eta ikasketa sakonetan izandako aurrerapena izugarria da, konputazio eta memoria gaitasun indartsuek eta algoritmo hobeek eraginda. AAk erakutsi du oso eraginkorra dela egungo aplikazioetarako, hala nola irudi eta ahots ezagutzarako, etxe adimentsuetarako edo ibilgailu automatikoetarako. Gainera, atea irekitzen die aplikazio eta produktu erabat berriei. Interes berezia dute konputazio edo ingeniaritza neuromorfikoetan berriki eginiko aurrerapenek, garuneko egitura neurobiologikoak imitatzeko neurona artifizialetan oinarritutako zirkuitu analogoak erabiltzen baitituzte. AAk berriki izan duen bilakaerari esker, aro berri eta desafiatzaile batean sartzen ari gara, dagoeneko ez dena duela 50 urteko zientzia-fikzioa!
|
| 18:50 |
Jean-Pierre SAUVAGE Kimika, University of Strasbourg, Frantzia
Molekula familiei dagokienez, aipatzekoa da elkarri lotutako edo hariztatutako eraztunek –katenanoak eta rotaxanoak izenekoak, hurrenez hurren– osatzen duten familia garrantzitsua. Katenano sinpleenak (2-katenanoa) elkarri lotutako bi eraztun ditu. Rotaxanoak, aldiz, zati aziklikoek (ardatzak) hariztatutako eraztunek eratzen dituzte. Konposatu hauek rol garrantzitsua izan zuten “makina molekularrak” izenekoen sorreran. Alor horrek garapen ikusgarria izan du, maila nanometrikoko gailu molekularrei dagokienez edo motor biologikoen imitatzaile gisa. Biologian, proteina motorrak nonahikoak eta funtsezkoak dira bizitzaren oinarrizko prozesu ugaritan (ATPasa, motor birakari bat, bereziki ikusgarria da). Makina molekular artifizialen adibide asko rotaxano edo katenano sinple edo konplexuetan oinarritzen dira. Halaber, elkarri lotu gabeko eraztunen konposatuak ere erabili dira. Bereziki, Feringaren taldeak argiak eragindako motor birakari bat sortu du. Azkenik, hizpide izango dira ere ikerketa aktiboko alor honen aplikazio posibleak eta etorkizuneko garapenak.
|
| 19:30 - 20:30 |
Naukas Passion
Aurkezlea: Javier PELÁEZ Naukas |
| 19:30 |
Ambrosio LICEAGA Nafarroako Unibertsitatea Publikoa Inoiz ez genuen auto hegalaririk nahi izan ES |
| 19:40 |
Joaquín SEVILLA Nafarroako Unibertsitatea Publikoa Berakatzarekin eginiko barrengorriek ezkutatzen dutena ES |
| 19:50 |
Déborah GARCÍA BELLO Universidade da Coruña Moda super garrantzitsua da ES |
| 20:00 |
Almudena M. CASTRO MásMóvil taldea Musika, gerra eta bakea ES |
| 20:10 |
Natalia RUIZ ZELMANOVITCH NANOCOSMOS ERC Funtsezko Fisikaren Institutuan (CSIC) ES |
|
Manolo GONZÁLEZ Andaluziako Astronomia Institutua (CSIC) Izarrei eta ipuinei buruz ES |
| Egun Osoa |
| 08:30 - 20:30 |
Creativium
Argazki erakusketa |
| 09:00 - 18:00 |
Eskola Zientifikoa
|
| Beste Hirietan |
| 19:00 - 20:30 |
Hitzaldi Nagusia
|
| 19:00 |
Pamela DIGGLE Botanika, University of Connecticut, Estatu Batuak
Nola “dakite” landareek noiz loratu eta noiz eman fruitua? Zergatik kezkatu beharko genuke horregatik? Landare loredunen eta animalien 100 milioi urtetik gorako koeboluzioa funtsezkoa da ezagutzen dugun munduarentzat. Elkar mendekotasunean oinarritzen den ondo doitutako hartu-emanean, landareek elikagaiak edo beste sari batzuk eskaintzen dituzte animaliak erakartzeko, eta hauek loreak polinizatu eta fruituak sakabanatzen dituzte. Gakoa da jakitea noiz loratu eta noiz eman fruitua. Horretarako, landareak baliatzen dira ingurune seinale batzuez; hala nola tenperaturaz, mundu osoan aldaketa prozesu bizkor batean dagoena. Alaskara bidaiatuko dugu, non klima aldaketaren erritmoa bereziki azkarra den, eta antzemango dugu zer ekarriko digun etorkizunak. Han, iparraldeen dauden Ipar Amerikako lurraldeetan, ikus dezakegu nola erantzuten dioten landareek aurrekaririk ez duen tenperatura igoerari, eta behaketa horretan ikasitakoa balia dezakegu ulertzeko, baita aurreikusteko ere, nola erantzungo dioten hurbilago ditugun landareek klima aldaketari.
|
| 19:40 |
Jean-Marie LEHN Kimika Supramolekularra, Université de Strasbourg, Frantzia
Unibertsoaren eboluzioak materia forma gero eta konplexuagoak sortu ditu autoantolakuntzaren bidez, partikuletatik hasi eta materia bizidun eta pentsatzaileraino. Autoantolakuntza prozesuaren bidez, urratsak egin dira bizitzarantz eta pentsamendurantz. Materia biziduna eta bizigabea, organismo bizidunak eta materialak, guzti-guztiak sortu dira bai molekuletatik bai molekulen arteko interakzioan eratutako unitate antolatuetatik. Kimikak zubi gisa balio du, eta argitu egiten ditu materia bizigabearen molekulen urratsak eta organismo bizidunak eta pentsalariak eratzen dituzten konplexutasun handiko sistema eta arkitektura molekularrenak. Kimikaren alorra da materia molekularraren egitura eta eraldaketa posible guztien unibertsoa, eta eraldaketa horien artetik, naturan egiazki gauzatzen direnak mundu bat besterik ez dira sortzeko zain dauden mundu guztien artean. Hitzaldian, zientziari buruzko gogoeta kontzeptual orokorrak aurkeztuko dira.
|
| 10/05 Larunbata |
| Goiza |
| 10:00 - 13:00 |
Passion Txiki
|
| 10:00-12:00 |
Ni zientzialari 4 eta 7 urte bitarteko haurrak Polimeroekin jolasean Zer dira polimeroak? Non daude? Tailer honetan, haien propietateak ezagutuko ditugu, eta etxera eraman ahal izango duten polimero bat sortuko dugu: blandiblua! Argiak, kolorea... ekin! Kromatografia batekin esperimentatuko dugu eta argiaren eta koloreen misterioak azalduko ditugu, Newton-ek kolore-kartarekin egin zuen bezala. 8 eta 12 urte bitarteko haurrak Kimika, martxan Atomoak zein txikiak diren eta molekulak sortzeko nola elkartzen diren ikusiko dugu, baita nola erreakzionatzen duten ere, hori baita dibertigarriena! Klima-aldaketa Nola eragiten dio karbono dioxidoak klima-aldaketari? Zer da euri azidoa? Esperimentu ikusgarrien bidez ikasiko dugu. EU |
| 12:15-13:00 |
Bizitzaren Laborategian |
| Arratsaldea |
| 17:30 - 18:30 |
Naukas Passion Berezia
Aurkezlea: Javier PELÁEZ Naukas |
| 17:30 |
Xurxo MARIÑO Universidade da Coruña ES |
| 17:30 |
Oswaldo DIGÓN Aktorea Ikatza ES |
| 18:30 - 19:50 |
Hitzaldi Nagusiak
|
| 18:30 |
Pamela DIGGLE Botanika, University of Connecticut, Estatu Batuak
Nola “dakite” landareek noiz loratu eta noiz eman fruitua? Zergatik kezkatu beharko genuke horregatik? Landare loredunen eta animalien 100 milioi urtetik gorako koeboluzioa funtsezkoa da ezagutzen dugun munduarentzat. Elkar mendekotasunean oinarritzen den ondo doitutako hartu-emanean, landareek elikagaiak edo beste sari batzuk eskaintzen dituzte animaliak erakartzeko, eta hauek loreak polinizatu eta fruituak sakabanatzen dituzte. Gakoa da jakitea noiz loratu eta noiz eman fruitua. Horretarako, landareak baliatzen dira ingurune seinale batzuez; hala nola tenperaturaz, mundu osoan aldaketa prozesu bizkor batean dagoena. Alaskara bidaiatuko dugu, non klima aldaketaren erritmoa bereziki azkarra den, eta antzemango dugu zer ekarriko digun etorkizunak. Han, iparraldeen dauden Ipar Amerikako lurraldeetan, ikus dezakegu nola erantzuten dioten landareek aurrekaririk ez duen tenperatura igoerari, eta behaketa horretan ikasitakoa balia dezakegu ulertzeko, baita aurreikusteko ere, nola erantzungo dioten hurbilago ditugun landareek klima aldaketari.
|
| 19:10 |
Dudley HERSCHBACH Fisika-Kimika, Harvard University, Estatu Batuak
Proposatzen dudan zientziaren ikuspegiaren barnean sartzen dira duela milioika urte gure planetan gure espeziearen aurrekari gisa bizi izan ziren izaki batzuk: izurdeak. Duela 60 urte Leo Szilard hungariar apartak argitaratu zuen alegoria batean inspiratzen da. Nire saiakeraren azken paragrafoa kredo baten antzekoa da, zeinari tinko atxiki dakiokeen: Pentsa ezazu zeure buruan izurde orakulu bat bazina bezala eta galdetu eguneko edozein gairi buruz. Saia zaitez konpontzen genero, arraza, erlijio, pertsuasio politiko, nazio identitate... desberdintasunekin lotutako arazoak. Horiek denak desagertu egiten dira aurre egin behar diogunean gure gizon-emakume izateari. Noizean behin, utz iezaiozu zeure buruari proba ditzan ere izurdeen beste ezaugarri superzibilizatu batzuk; jauzi ikusgarriak, txistuak eta barre algarak barne. Gizadiari onura besterik ez dakarkio jakiteak, izurdeekin eta beste sorkari sinestezin batzuekin batera, adimenaren unibertso askoz zabalago baten partaide garela, mindkind dei genezakeena (izaki adimentsu guztiak biltzen dituen adimenaren generoa).
|
| 19:50 - 20:10 |
Amaiera
|
| Egun Osoa |
| 09:00 - 14:00 |
Creativium
Argazki erakusketa |
>>